::: Iwiedza ::: Fizyka nie dla pesymistów - Encyklopedia Ciekawych :::

:: A : B : C : D : E : F : G : H : I : J : K : W ::

Encyklopedia ciekawych

HASŁA

Balistyka

Balistyka to nauka o ruchu ciał, nazywanych pociskami, wystrzeliwanych w powietrze. Zajmuje się głównie badaniem lotu (trajektorii) pocisków wystrzeliwanych z dział i mniejszej broni, bomb zrzucanych z samolotów oraz lotem swobodnym rakiet kosmicznych, pocisków rakietowych, po wyłączeniu silników.
Balistyka wewnętrzna bada ruch i siły działające na pociski w lufie oraz na odpalaną rakietę, a balistyka zewnętrzna zajmuje się prawami ruchu pocisków wystrzelonych i ich trajektorią. Istnieje również dział balistyki badający oddziały wanie pocisków na trafiony cel.

Do ścian tekturowej rurki (np. po ręcznikach papierowych) przymocuj z obu stron pinezki wbite w dwa cienkie kawałki korka. Włóż do środka rurki dre wniany klocek z haczykami na końcu, następnie zaczep o ha czyki i pinezki dwie elastyczne gumki. Teraz możesz wystrzelić z rurki piłeczkę do ping-ponga, ciągnąc do tylu klocek pusz czając go. Pocisk to ciało wyrzucone z broni palnej lub wyrzutni, któ re leci dalej dzięki własnej bez władności. Kierowany pocisk rakietowy to pocisk z własnym napędem kie rowany na cel. Trajektoria (tor lotu) to linia zakreślona w przestrzeni przez poruszający się obiekt.

wstecz

Balon

Balony to specjalne worki wypełnione gazem, na ogół zrobione z nieprzepuszczalnego materiału, aby gaz nie uciekł. Po napeł nieniu gazem lżejszym od powietrza, takim jak hel, balon uniesie się. Istnieją też balony na gorące powietrze. Do podgrzewania powietrza służy specjalny palnik. Gorące powiet rze jest lżejsze, więc balon się wznosi. Na ogół balony mają kosze lub inne pojemniki do przewozu pasażerów. Latanie balonem to popularna rozrywka i dyscyplina sportu. W badaniach naukowych używa się balonów bezzałogowych. Specjalne balony z instrumentami naukowymi są wysyłane w wyższe warstwy atmosfery, aby mierzyć i zapisywać tem peraturę, prędkość wiatru, wilgotność i ciśnienie.

Zrób to sam: Wykonamy własny balonna gorące powietrze. Weź bibułę i klej.

Wytnij powyższy kształt z bibułki lub sklej razem 1 kwadrat i 4 prostokąty.

			W miarę jak latanie balonem staje się coraz popularniejsze, często można zobaczyć niebo wypełnione kolorowymi balonami na gorące powietrze. Czasami balony wykorzystuje się do reklamowania artykułów lub usług.
Sklej razem dłuższe boki prostokątów - będzie to twój balon.
			W listopadzie 1783 r. w centrum Paryża wystartował balon braci Montgolfier. Był to pierwszy w historii swobodny lot balonu z ludźmi na pokładzie.
Włóż małą świeczkę do słoika i zapal ją ostrożnie. Postaw balon nad słoikiem; kiedy po wietrze się ogrzeje, balon uniesie się w powietrze.

wstecz

Bateria słoneczna

Bateria słoneczna zamienia energię światła słonecznego bezpośrednio na prąd elektryczny. Jej działanie opiera się na zjawiskach zachodzących, gdy światło pada na złącze dwóch rodzajów półprzewodnika - typu p i typu n.
W półprzewodniku typu p występuje nadmiar elektronów, a w półprzewodniku typu nich niedobór. Kiedy silne światło pada na takie złącze, jego energia uwalnia z niego elektrony. Zjawisko to nosi nazwę efektu fotoelektrycznego. Uwolnione elektrony płyną przez półprzewodnik wytwarzając prąd elektryczny. Złącze może więc działać jak ogniwo, nazywane fotoogniwem. Natężenie prądu zależy od natężenia padającego światła i sprawności fotoogniwa.
Satelity na orbicie wokół Ziemi czerpią prąd z setek baterii słonecznych umieszczonych na ich kadłubie lub na wielkich płaskich płytach.

Aby otrzymywać prąd elektryczny, baterie słoneczne można łączyć w zespoły. To właśnie zespoły baterii słonecznych - takie, jak na zdjęciu - tworzą wielkie "skrzydła" statków kosmicznych i dostarczają im energii. Oczywiście baterie słoneczne nie mogą działać w ciemności i dlatego satelity muszą być wyposażone w inne źródła prądu na czas, kiedy znajdują się w cieniu Ziemi.

Baterie słoneczne wykonane są na ogół z krzemu, Składają się z dwóch warstw półprzewodnika: typu n i typu p. Kiedy światło pada na złącze pomiędzy warstwami, elektrony wybijane są z atomów w warstwie typu n i przemieszczają się do warstwy typu p, gdzie zapełniają istniejące tam dziury W ten sposób powstaje strumień elektronów, czyli prąd elektryczny płynący przez złącze.

wstecz

Bezwładność

Bezwładnością nazywamy tendencję ciał do zachowywania swego stanu w ruchu jednostajnym prostoliniowym lub w bezruchu, jeśli nie działają na niego siły zewnętrzne. Bezwładność sprawia, że ciało stawia opór, jeśli próbuje się je ruszyć z miejsca, zatrzymać lub zmienić kierunek ruchu. Im większa bezwładność ciała, tym większej należy użyć siły, aby nadać mu przyspieszenie, (czyli zmienić jego prędkość lub kierunek ruchu). Miarą bezwładności jest masa. Im większa masa ciała, tym większa jego bezwładność. Izaak Newton jako pierwszy zauważył, że aby pokonać bezwładność ciała i nadać mu przyspieszenie albo spowolnić jego ruch, należy podziałać siłą.

wstecz

Biały karzeł

Biały karzeł stanowi końcową fazę ewolucji gwiazdy średniej wielkości, takiej jak nasze słońce. Poprzedza ona bezpośrednio moment, gdy gwiazda całkowicie przestanie świecić. Biały karzeł to jądro gwiazdy, w którym wytwarzana jest energia jądrowa. Powstaje on w wyniku zapadnięcia się wewnętrznych części czerwonego olbrzyma. Chociaż składa się ono z wodoru i helu, o których wiemy, że są gazami, ich atomy ulegają takiemu zgnieceniu we wnętrzu białego karła, że jego gęstość setki razy przekracza gęstość ołowiu. Temperatura powierzchni białego karła wynosi około 8000°C, ale ma on na tyle małe rozmiary, że jego światło jest trudno wykrywalne.
Biały karzełto gwiazda znajdująca się w końcowej fazie swego istnienia. Gwiazda średniej wielkości taka jak nasze Słońce, z czasem rozszerza się i zamienia w czerwonego olbrzyma. Zewnętrzne warstwy czerwonego olbrzyma ulatują w przestrzeń, a jądro kurczy się tworząc białego karła.

wstecz

Bieguny

Ziemia posiada dwa rodzaje biegunów: geograficzne i magnetyczne. Bieguny geograficzne to punkty, w których oś obrotu planety przebija jej powierzchnię. Bieguny te, nazywane biegunem północnym i biegunem południowym, posiadają szerokość geograficzną odpowiednio 90° szerokości północnej i 90° szerokości południowej.
Ziemię porównać można do olbrzymiego magnesu. Koniec magnesu, przyciągany w kierunku bieguna magnetycznego północnego, zwany jest biegunem północnym tego magnesu. Północ magnetyczna i południe magnetyczne nie są dokładnie zbieżne z osią obrotu Ziemi. Kompasy magnetyczne muszą być korygowane, aby usunąć tę, różnicę pozycji.

	Sztabka magnesu ma dwa bieguny, w których koncentruje się magnetyzm, zwane biegunem północnym i biegunem południowym. Ziemia ma również parę biegunów magnetycznych i zachowuje się jak gigantyczny magnes umiejscowiony pomiędzy biegunami północnym i południowym Ziemi.

	Biegun północny Ziemi pokryty jest przez ocean, na którym pływają grube kry lodowe. Biegun południowy jest lądem - jest to kontynent Antarktyda. Jest on również pokryty grubą pokrywą lodową.

Atmosfera staje się rzadsza i trudniejsza do oddychania wraz ze wzrostem wysokości. Powodowane jest to tym, że mniejsza ilość powietrza wywiera ciśnienie z góry na dół. Ślady atmosfery występują jeszcze w odległościach rzędu tysięcy kilometrów w głąb przestrzeni kosmicznej, ale już nawet w położonym na wysokości 2200 m n.p.m. mieście Meksyk niektórzy atleci podczas Olimpiady w 1968 r. cierpieli na brak tchu.
W miarę rozrzedzenia się wraz ze wzrostem wysokości, atmosfera staje się również chłodniejsza. Na szczycie Mount Everest (8848 m n.p.m.) temperatura powietrza wynosi - 50°C. Z tych dwóch powodów samoloty muszą być hermetyczne i posiadać własne zasilanie w tlen, jak również muszą być uszczelnione przeciwko zimnu. Atmosfera chroni nas poprzez absorbowanie szkodliwego promieniowania słońca, promieniowania kosmicznego. Na przykład warstwa tlenu, zwana warstwą ozonową, zatrzymuje niewidzialne promieniowanie (ultrafioletowe), które powodowałoby zgubne poparzenia słoneczne. Naukowcy udowodnili, że podwojenie zawartości dwutlenku węgla w atmosferze ziemskiej (do 0,06% spowodowałoby globalny przyrost temperatury wokół Ziemi. To wywołałoby z kolei topnienie gór lodowych i zalewanie wybrzeży.

wstecz

Binokularne widzenie

Widzenie binokularne (obuoczne), występujące u wielu gatunków zwierząt, polega na tym, że każde oko widzi dany przedmiot z trochę innej strony. Gdy poruszamy głową z boku na bok, wydaje nam się, że obserwowany przedmiot przesuwa się nieco względem innych przedmiotów. To zjawisko nazywa się paralaksą i pomaga zwierzętom ocenić, w jakiej odległości Znajduje się przedmiot. Niektóre gatunki, u których występuje widzenie binokularne, w tym również człowiek, mają oczy z przodu głowy, co umożliwia widzenie stereoskopowe. Oznacza to, że na podstawie dwóch obrazów postrzeganych przez lewe i prawe oko, mózg tworzy obraz trójwymiarowy, pozwalający na dokładną ocenę odległości i głębi. W zależności od tego, jak silnie wzrok musi skupić się na danym przedmiocie, mózg ocenia odległość od przedmiotu.

		Zwierzęta posiadające oczy po bokach głowy widzą dookoła, ale ich zasięg widzenia jest znacznie mniejszy.
		Zwierzęta posiadające oczy z przodu g/owy potrafią lepiej ocenić odległość, ponieważ ich zasięg widzenia binokularnego jest większy.

		Zrób to sam: Na kartce papieru narysuj kropkę. Połóż kartkę przed sobą na stole w odległości 75 cm. Usiądź przy stole, zasłoń ręką jedno oko. Do drugiej ręki weź ołówek i spróbuj dotknąć nim kropki. Za pierwszym razem jest to bardzo trudne. Dzieje się tak dlatego, że potrzebujemy obojga oczu, aby precyzyjnie zlokalizować przedmiot.

wstecz

Bioluminescencja

Bioluminescencja to wytwarzanie światła przez niektóre gatunki organizmów żywych, takich jak świetliki (tzw. robaczki świętojańskie) i wiele zwierząt żyjących w morzu. Świecenie jest spowodowane reakcjami chemicznymi zachodzącymi w różnych częściach ciała zwierzęcia. W wyniku tych reakcji tlen łączy się z substancją, zwaną lucyferyną. Lucyferyna utlenia się, a po wstała w ten sposób energia uwalnia się w postaci światła. Takie światło, w odróżnieniu od światła elektrycznego, prawie w ogóle nie daje ciepła. Zwierzęta "włączają" i "wyłączają" światło w zależności od pobieranej przez nie ilości tlenu. Niektóre grzyby i bakterie wytwarzają żarzące się światło.
Swietliki (gatunek chrząszcza) występują w wielu miejscach na świecie. Niektóre świecą spacerując po drzewach lub po ziemi, inne w czasie lotu. W okresie zalotów światło przyciąga partnerów. Wiele gatunków ryb głębokowodnych wytwarza światło, aby znaleźć drogę lub zwabić ofiarę.

Głęboko w oceanie, tam, gdzie nie dociera światło słoneczne, ryby takie jak żabnica (żaboryb) świecą, aby znaleźć pokarm lub zwabić partnera.

Procesy chemiczne zachodzące w organizmach zwierząt dla wytwarzania światła naukowcy zastosowali w produkcji tzw. zimnego światła. Wykorzystuje się je w sytuacjach awaryjnych, a także w produkcji żarzącej się biżuterii. Takie światło świeci, dopóki zastosowane w jego produkcji chemikalia nie ulegną zużyciu.

wstecz

Błyskawica

Błyskawicę uważać można za ogromną iskrę elektryczności wytworzoną w wyniku różnicy w potencjale elektrycznym chmury burzowej i gruntu, w obrębie samej chmury burzowej lub pomiędzy dwoma chmurami. Iskra lub wyładowanie elektryczne wybiera drogę najmniejszego oporu, może więc przybierać rozwidlające się kształty. Jeżeli wyładowanie ma miejsce w obrębie chmur, maskują one widlasty kształt i widoczny jest tylko rozproszony błysk pioruna. Jeżeli wyładowanie pioruna ma miejsce na powierzchni Ziemi, następuje to zwykle w najwyższych punktach, jak góry, drzewa i wysokie budynki.

Podczas burzy niebo jest rozświetlane malowniczo rozgałęzionymi błyskawicami.		Podczas burzy cząstki wewnątrz chmury ładują się elektrycznie i rozpływają w przeciwnych kierunkach. Błyskawica jest gigantyczną iskrą, która przeskakuje pomiędzy przeciwnie naładowanymi cząstkami wewnątrz chmury lub pomiędzy chmurą i ziemią. Grzmot jest spowodowany przez szybkie ogrzanie powietrza wokół błyskawicy.

wstecz

Butelka lejdejska

Butelka lejdejska służy do magazynowania elektryczności. Jest to najstarsza postać kondensatora elektrycznego. Właściwości butelki przypadkowo odkrył w 1746 r. w Lejdzie (Holandia) Pieter van Musschenbroek, profesor tamtejszego uniwersytetu. Pierwotnie butelka lejdejska było to po prostu naczynie ze szkła wypełnione wodą i zatkane korkiem, przebitym na wylot metalowym gwoździem lub igłą. Szkło należy do iziolatorów elektrycznych, które mogą rozdzielać ładunki elektryczne dodatnie i ujemne. Butelkę można naładować elektrycznie poprzez zetknięcie metalowego gwoździa z naładowanym ciałem. Elektryczność poprzez gwóźdź i wodę dostanie się do środka naczynia i naładuje dodatnio lub ujemnie jego wewnętrzne ścianki. Pojemność elektryczną butelki można zwiększyć pokrywając szkło od wewnątrz i zewnątrz metalową folią przewodzącą prąd oraz przedłużając gwóźdź lub pręt tak, by zetknął się z zewnętrzną warstwą folii.

Butelka lejdejska to jeden z najstarszych typów kondensatora, urządzenia służącego do magazynowania ładunku elektrycznego, który po dostarczeniu do miedzianego pręta jest gromadzony na wewnętrznej warstwie folii.

wstecz