|
Fotometeory
W
atmosferze obserwowane są różne zjawiska optyczne
(fotometeory). Zjawiska te nie mają znaczenia praktycznego,
jednak dostarczają pewnych wiadomości o charakterze
chmur, w których są obserwowane. Są one wywołane odbiciem,
załamaniem, ugięciem i interferencją światła słonecznego
lub księżycowego w chmurowych kropelkach wody lub
kryształkach lodu. Niektóre z nich powtarzają się
bardzo często, inne są wielką rzadkością i trzeba
mieć dużo szczęścia, aby je zobaczyć. |
|
1.
Widmo
Brockenu |
Zjawisko
Brockenu jest zjawiskiem świetlnym rzadko
występującym w atmosferze ziemskiej. Powstaje
w górach, przy niskim położeniu Słońca nad
horyzontem, gdy powiększony do nadnaturalnej
wielkości cień obserwatora pojawia się na
rozpostartych wprost przed nim, albo niżej
od niego chmurach warstwowych, zalegających
w dolinach (tzw. morze chmur, morze mgieł).
Inaczej mówiąc, obiekt znajdujący się pomiędzy
Słońcem, a spełniającymi rolę potężnego ekranu
chmurami, rzuca cień wnikający głęboko w chmury.
Cień często otoczony jest barwną aureolą.
Jeżeli w "widowisku" bierze udział kilka osób,
to każda z nich widzi jedynie swoją aureolę.
Nazwa zjawiska pochodzi od wzniesienia Brocken
(1142 m) w górach Harz (Niemcy), gdzie zaobserwowano
je po raz pierwszy. |
|
|
|
2.
Słup światła |
W
chmurach piętra górnego zbudowanych z kryształków
lodowych, zwłaszcza w chmurach warstwowo-pierzastych,
powstają zjawiska, zwane halo. Tak nazywają
się przede wszystkim jasne pierścienie (kręgi)
o środkach, położonych centralnie w Słońcu
lub Księżycu. Oprócz pierścieni, które są
podstawowymi postaciami zjawisk halo występują
również pionowe słupy świetlne, przechodzące
przez tarczę Słońca lub Księżyca i obserwowane
powyżej i poniżej tych ciał niebieskich, oraz
bezbarwny poziomy krąg przysłoneczny, położony
na tej samej wysokości kątowej co Słońce.
Słup światła występuje przy chmurach typu
Cirrus i Altocumulus. |
|
|
|
3.
Iryzacja |
Iryzacja,
to tęczowe barwy powstające czasem na powierzchni
przezroczystych ciał w wyniku interferencji
światła (oświetlenia światłem białym, przez
co uzyskuje się wygaszenie pewnych, oraz wzmocnienie
innych barw. Obserwuje się je, jako mieniące
się, tęczowe plamy barwne na wodzie. Układy
barw przeważnie zielonych i różowych, często
o odcieniach pastelowych, są obserwowane na
chmurach. Barwy te bywają niekiedy pomieszane,
niekiedy zaś w postaci smug prawie równoległych
do brzegów chmur. Barwy iryzacji są często
błyszczące i przypominają kolor masy perłowej.
Zjawisko iryzacji chmur w istocie jest tego
samego pochodzenia co wieńce i występuje przy
chmurach kłębiastych Cirrocumulus, Altocumulus
i Stratocumulus. |
|
|
|
4.
Wieniec |
Wieniec
jest to jedna lub kilka (rzadko więcej niż
trzy) serii barw pierścieni o stosunkowo małym
promieniu, otaczających bezpośrednio tarczę
ciała niebieskiego (lub sztucznego źródła
światła). W każdej serii pierścień wewnętrzny
jest fioletowy lub niebieski, a pierścień
zewnętrzny - czerwony; między nimi mogą występować
inne barwy. Najbardziej wewnętrzna seria,
mająca promień na ogół nie większy niż 5 stopni
i nosząca nazwę aureoli, wykazuje zwykle wyraźny
pierścień zewnętrzny o czerwonawej lub kasztanowej
barwie. Wieńce wywołane są ugięciem światła
w znajdujących się przed tarczą Słońca lub
Księżyca cienkich chmurach, zbudowanych z
drobnych, jednorodnych kropelek wody, zazwyczaj
są to chmury średnie kłębiaste - Cirrocumulus,
Altocumulus i Stratocumulus. |
|
|
|
5.
Gloria |
Gloria
powstaje na skutek dyfrakcji światła (ugięcia
fal) na kroplach wody lub kryształkach lodu.
Jest zjawiskiem optycznym polegającym na wystąpieniu
barwnych pierścieni wokół cienia obserwatora
widocznego na tle chmur lub mgły, przy czym
niebieski pierścień ma mniejszą średnicę od
czerwonego. Gloria podobna jest do wieńca,
jednak powstaje nie dookoła Słońca lub Księżyca,
lecz dookoła punktu, położonego po stronie
przeciwnej względem tarczy ciała niebieskiego.
Zjawisko to występuje na chmurach, położonych
na wprost przed obserwatorem, albo niżej od
niego, tj. w górach lub przy obserwacjach
z samolotu. Na te same chmury pada cień obserwatora
i wówczas wydaje się, że gloria otacza cień
jego głowy. Gloria powstaje wskutek ugięcia
się światła, uprzednio odbitego od kropelek
chmur, tak że powraca ono od chmur w tym samym
kierunku, w jakim na nie padało.
Uwaga. Jeśli chmura lub mgła są dość blisko
obserwatora, jego cień wydaje się bardzo duży;
nazywa się to wówczas zjawiskiem Brockenu,
niezależnie od tego czy jest otoczony, czy
też nie jest otoczony barwną glorią. Najczęściej
występuje przy chmurach średnich Altocumulus
i Altostratus. |
|
|
|
6.
Tęcza |
Tęcza
jest jednym z efektowniejszych zjawisk optycznych
w atmosferze. Jest to układ koncentrycznych
łuków o barwach od fioletowej do czerwonej,
wywołanych przez światło Słońca lub Księżyca,
padające na zespół kropel wody w atmosferze
(krople deszczu, mżawki lub mgły). W tęczy
głównej barwa fioletowa występuje po wewnętrznej
stronie, a barwa czerwona po zewnętrznej stronie.
W tęczy wtórnej, o znacznie mniejszej jasności
od tęczy głównej, czerwona barwa jest od wewnątrz,
a fioletowa na zewnątrz. Zjawisko powstaje
na skutek rozszczepienia światła białego i
odbicia go wewnątrz kropel deszczu. Łuk pierwszy
to wynik jednokrotnego, a drugi dwukrotnego
odbicia rozszczepionego światła wewnątrz kropli
(stąd odwrócona kolejność barw i mniejsze
natężenie światła). Tęczę obserwuje się na
tle chmur, z których pada deszcz, znajdujących
się po przeciwnej stronie nieba niż Słońce
(zjawisko obserwowano również przy świetle
Księżyca). Warunki, przy których obserwuje
się typową tęczę mają przeważnie miejsce w
przypadku chmur kłębiastych deszczowych. Natężenie
światła, szerokość i barwa tęczy wahają się
w szerokim przedziale w zależności od rozmiarów
kropel. Tęczę obserwuje się również w bryzgach
fal morskich, wodospadów i fontann. |
|
|
|
7.
Halo |
Halo
jest jednym z ciekawszych zjawisk świetlnych
(optycznych) na niebie i powstaje na skutek
załamania światła w chmurze zawierającej kryształki
lodu. Występuje, jako barwny, biały lub w
przeważającej części biały, świetlisty pierścień,
w którego środku znajduje się tarcza Słońca
lub Księżyca. Krąg ten ma zwykle słabo widoczne
zabarwienie czerwone od wewnątrz i w rzadkich
przypadkach fioletowe na zewnątrz. Część nieba
wewnątrz kręgu jest wyraźnie ciemniejsza niż
na zewnątrz. Pierścień o średnicy 22° (tzw.
małe halo) powstaje przez załamanie na powierzchniach
kryształków o kącie łamiącym 60° natomiast
o średnicy 46° (rzadziej występujące tzw.
duże halo), powstaje podczas załamania światła
na krawędziach kryształków wzajemnie do siebie
prostopadłych (kryształki lodu są graniastosłupami
prostymi o podstawie sześciokątnej). Zjawisko
halo występuje przy chmurach typu Cirrus. |
|
|
|
. |
|
2006 iwiedza |
|