Prędkość, czyli jak szybko porusza się ciało
Sytuacje, w których ciało porusza się są najczęściej opisywane przy pomocy pojęcia prędkości. Inaczej mówiąc prędkość jest wielkością informującą o tym jak szybko porusza się ciało.
Np. jeżeli ciało porusza się z prędkością 1m/s, to znaczy, że w ciągu 1s przebywa drogę 1m.
Prędkość informuje nas o tym, jaką drogę przebywa ciało w ciągu 1 sekundy.
- prędkość samochodu osobowego w mieście nie powinna przekraczać 16,7m/s (60km/h) - samochód w ciągu sekundy nie powinien przejeżdżać więcej niż 16,7m.
- pocisk karabinowy może przelecieć w ciągu sekundy ponad 700m - jego prędkość przekracza 700 m/s.
Wzór na prędkość - postać podstawowa
Znaczenie symboli:
symbol |
nazwa wielkości |
rodowód symbolu |
jednostka wielkości |
v |
prędkość |
z ang. velocity - prędkość |
m/s |
S, dS |
droga |
z ang. sector - odcinek |
m |
t , dt |
czas przebywania drogi S |
z ang. time - czas |
s |
Przykład użycia definicji prędkości:
Jeżeli ciało przebyło drogę 15 m w ciągu 3 sekund, to średnia prędkość ciała wyniosła:

Wektorowa postać definicji prędkości

Ta postać wzoru mówi nam nie tylko o tym, że wartość prędkość (w m/s) otrzymujemy dzieląc drogę przez czas, ale jeszcze o tym, że
kierunek wektora prędkości jest zgodny z kierunkiem przesuwania się ciała , czyli z wektorem dS.
Wektor prędkości możemy rozumieć jako strzałkę, która łączy położenie początkowe z położeniem w jakim punkt znajdzie się po jednej sekundzie (jeśli prędkość się nie zmieni). |
|
Ten model rysunkowy jest słuszny, gdy skala położenia (1 metr) na rysunku jest taka sama jak skala prędkości (1m/s) .
Jednostki prędkości
Jednostką prędkości w układzie SI jest 1 "metr na sekundę" |
 |
Inne używane jednostki to np.:
- km/h (kilometr na godzinę)
- 1 cm/s
- 1 węzeł = 1 kn = 1 mila morska/godz
|
1 km = 1000 m
1 cm = 0,01 m
1 mila morska = 1 852 m |
Przeliczenia jednostek: |
|
Prędkość średnia, a prędkość chwilowa
Wzór w postaci
jest wzorem na prędkość średnią. Oznacza to, że nie stawiamy sobie tu żadnych dodatkowych założeń dotyczących czasu ruchu. Jeżeli ciało przez pół sekundy stało w miejscu, a przez następne pół przesunęło się na odległość 2m to prędkość średnia w ciągu całej sekundy wynosi 2m/s - ta wielkość "nie wykrywa" nam szybkich zmian w ruchu ciała. |
Definicja prędkości chwilowej
Lepszym detektorem ruchu niż prędkość średnia jest prędkość chwilowa . Prędkość chwilowa jest to jakby prawie prędkość średnia, ale wyznaczana w ciągu bardzo krótkiego przedziału czasu (ściśle rzecz ujmując, powinniśmy wziąć przedział czasu nieskończenie bliski zera)
Prędkość chwilowa |
postać różniczkowa |
postać z użyciem granicy |
postać skalarna |
 |
 |
postać wektorowa |
 |
 |
Jak przyrasta droga w ruchu jednostajnym?
Ruch jednostajny jest to taki ruch, w którym wartość prędkości jest stała. W ruchu jednostajnym droga co sekundę przyrasta o tę samą ilość metrów.
Opisuje to wzór:
S = v . t |
Droga równa jest ilorazowi prędkości i czasu. |
We wzorze: S - przebyta droga, v - prędkość ruchu, t - czas ruchu
|